صندوق‌ اهرمی یک نوع صندوق سرمایه گذاری است که از تکنیک‌ اهرم مالی برای به دست آوردن  بازدهی مضاعف از یک سرمایه‌گذاری استفاده می‌کند. این صندوق همزمان از دو ساز و کار صدور و ابطال و قابل معامله در بورس  برای سرمایه‌گذاری و انتقال مالکیت واحد‌ها استفاده می‌کند. سازوکار نوع واحدهای این صندوق با سطح ریسک آن‌ها ارتباط دارد. به این صورت که واحدهای صدور و ابطالی را واحدهای بدون ریسک و واحدهای قابل معامله در بورس را واحدهای پرریسک در نظر می‌گیرند. پرتفوی این صندوق‌ها را عمدتاً سهام و حق تقدم سهام تشکیل می‌دهد.

برای درک مفهوم صندوق اهرمی، ابتدا باید فلسفه اهرم را بدانیم. اهرم‌ ابزاری است که به وسیله آن می‌توان نیروی بیشتری اعمال کرده و اقداماتی نظیر جابه‌جا کردن وسایل یا تجهیزات سنگین را انجام داد. در واقع اهرم‌ نیرو را چند برابر می‌کند.

 اهرم در صندوق سرمایه‌گذاری به چه صورت عمل می‌کند؟

در صندوق‌‌ های اهرمی می‌توان با بهره‌گیری از مکانیزم اهرم، بازده سرمایه‌گذاری را چند برابر کرد. به این معنی که با سرمایه‌گذاری در یک صندوق‌اهرمی، امکان دریافت سود مضاعف وجود دارد. البته باید به این مسئله نیز دقت داشت که در صورت کاهش ارزش صندوق اهرمی، مکانیزم اهرم منجر به چند برابر شدن زیان سرمایه‌گذار نیز می‌شود. به عبارت ساده‌تر در صندوق‌اهرمی، ریسک سرمایه‌گذاری به نسبت سایر صندوق‌ها افزایش قابل توجهی دارد. به این معنا که در دوره‌های رونق و رکود بازار، مکانیزم اهرم باعث ایجاد سود یا زیان مضاعف برای سرمایه گذاران خواهد شد.

واحدهای سرمایه گذاری در صندوق اهرمی

واحد‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی به‌طور کلی به دو دسته بدون ریسک (با تضمین حداقل سود) و پرریسک (با امکان بازدهی مضاعف) تقسیم‌بندی می‌شوند. پس از دریافت مجوز اولیه، امکان صدور واحدهای بدون ریسک حداکثر به میزان دو برابر تعداد واحدهای پرریسک فراهم می‌شود. لازم به ذکر است واحدهای بدون ریسک به صورت صدور و ابطالی در دسترس بوده و واحدهای پرریسک در تابلوی فرابورس معامله خواهند شد.

سازوکار صندوق های اهرمی مفید

 این صندوق‌ها از دو سازوکار صدور و ابطالی (بدون ریسک) و قابل معامله (پرریسک) استفاده می‌کنند.

واحد‌های صدور و ابطالی (بدون ریسک) صندوق اهرمی محدوده کف و سقف سود مشخص شده دارند. به‌عنوان مثال صندوق اهرمی X را با کف بازدهی ۲۰٪ و سقف بازدهی ۲۵٪ در نظر بگیرید. با وجود این کف و سقف بازدهی، سرمایه‌گذاری در واحدهای صدور و ابطالی صندوق‌اهرمی بدون ریسک خواهد بود. به این معنی که اگر حتی بازدهی صندوق منفی باشد، سرمایه‌گذارانی که واحدهای بدون ریسک را خریداری کرده‌اند، به اندازه کف بازدهی (۲۰٪) سود کسب می‌کنند. از سوی دیگر اگر بازدهی صندوق بیش از سقف بازدهی واحدهای بدون ریسک باشد، همان ۲۵٪ سود در نظر گرفته شده به سرمایه‌گذاران تعلق خواهد گرفت.

در مقابل، عملکرد واحدهای قابل معامله (پرریسک) صندوق‌اهرمی متفاوت است و نرخ بازدهی مشخص و ثابتی ندارند. به این صورت که واحدهای پرریسک صندوق اهرمی به دلیل وجود اهرم، امکان نوسانات بالایی دارند. به عنوان نمونه اگر بازدهی واحدهای بدون ریسک صندوق اهرمی کمتر از کف بازدهی باشد، کمبود بازدهی از محل واحدهای پرریسک جبران می‌شود. می‌توان این‌گونه گفت که در زمان‌هایی که بازار منفی است و سیر نزولی را در پیش دارد، واحدهای پرریسک پشتیبان واحدهای بدون ریسک هستند و سوددهی آن‌ها را تضمین می‌کنند. از سوی دیگر در صورتی‌که بازدهی واحدهای بدون ریسک بیشتر از سقف بازدهی آن باشد، مازاد بازدهی به سرمایه‌گذاران واحدهای پرریسک تعلق می‌گیرد. حداقل زمان کسب سود ‌در صورت خرید واحدهای بدون ریسک ۳۰ روز است و در صورت ابطال پیش از این زمان تنها اصل سرمایه به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.

بازدهی در صندوق‌های اهرمی

با توجه به سازوکار صندوق اهرمی سه حالت در خصوص کسب بازدهی برای واحدهای بدون ریسک و پرریسک امکان وقوع دارد:

۱) صندوق اهرمی x را در نظر بگیرید که دارای سقف بازدهی ۲۵٪ و کف بازدهی ۲۰٪ برای واحد‌های بدون ریسک است. اگر بازدهی این صندوق در یک سال ۳۰٪ باشد، افرادی که نسبت به‌ خرید واحد‌های بدون ریسک اقدام کرده‌اند و بدون تغییر در آورده سرمایه‌گذاری تمامی ۳۶۵ روز سال را در صندوق باقی مانده‌اند، در پایان سال همان ۲۵ درصد سود را دریافت خواهند کرد و ۵٪ مابقی نیز به سرمایه‌گذاران واحدهای پرریسک تعلق می‌گیرد. در واقع سرمایه‌گذاران واحدهای پر ریسک علاوه‌‌بر بازدهی اصلی این واحدها، سود بیشتری از محل سود مازاد واحدهای بدون ریسک کسب می‌کنند. البته  این محاسبات به صورت روزشمار در صندوق صورت می‌گیرد.

۲) اگر بازدهی صندوق‌اهرمی ۱۰٪ باشد افرادی که واحدهای بدون ریسک را خریداری کرده‌اند کف بازدهی ۲۰٪ را دریافت می‌کنند. در واقع کمبود بازدهی واحدهای بدون ریسک از محل واحدهای پرریسک تأمین می‌شود و سرمایه‌گذاران واحدهای پرریسک در چنین شرایطی که بازدهی صندوق کمتر از کف بازدهی واحدهای بدون ریسک است، سودی به نسبت کمتر از بازدهی کلی صندوق را دریافت خواهند کرد یا دچار زیان خواهند شد.

۳) در صورتی که بازدهی صندوق در بازه‌ای مابین کف و سقف سود دهی مشخص شده برای واحدهای بدون ریسک (۲۰ تا ۲۵ درصد) قرار داشته باشد، همان میزان بازده کسب شده برای سرمایه‌گذار در نظر گرفته خواهد شد. به عنوان مثال اگر بازدهی صندوق ۲۲٪ باشد همان ۲۲٪ بازدهی به سرمایه‌گذاران واحدهای بدون ریسک و پرریسک پرداخت می‌شود.

مزایای صندوق های اهرمی 

• مناسب افراد ریسک‌پذیر و ریسک‌گریز

یکی از مزایای صندوق‌اهرمی این است که هم سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر و هم سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز می‌توانند در این صندوق سرمایه‌گذاری کنند. سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر می‌توانند واحدهای قابل معامله (پرریسک)  و سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز می‌توانند واحدهای صدور و ابطالی  (بدون ریسک) را خریداری کنند.

• امکان کسب بازدهی مضاعف

با توجه به وجود اهرم امکان کسب بازدهی مضاعف در صورت خرید واحدهای پرریسک این صندوق وجود دارد، اما همین اهرم می‌تواند زیان  را چند برابر کند.